-
1 юкка чыгару
1) своди́ть на нет; своди́ть/свести́ к нулю́; уничтожа́ть/уничто́жить2) на́чисто разгроми́ть (в споре), развенча́ть кого3) на́чисто отрица́ть, доказа́ть несостоя́тельность (каких-л. слухов)4) счита́ть поте́рянным; «вы́черкнуть» -
2 үзәкләштерүне юкка чыгару
-
3 юк
1. модальн. сл.1)а) нет, не име́ется; не существу́ет, отсу́тствуетхакыйкатьтә гаеп юк — посл. на и́стине вины́ нет
сукырга суд юк — посл. нет суда́ слепо́му; шатлыгына чик юк нет преде́ла его́ ра́дости; берни дә юк ничего́ нет
б) в качестве вводн. слова нетюк, без ул юлдан китмибез — нет, мы не пойдём тем путём
юк, юк, син алай димә — нет, нет, ты так не говори́
2) в ряде словосочет. соотв. префиксам (приставкам) без-, не-эше юкның ашы юк — посл. у безде́льного (безде́льника) нет и пи́щи
охшашы юк күренеш — несравне́нное явле́ние
тиңе юк матур — бесподо́бная краса́вица, бесподо́бно краси́в(ый)
кирәге юк — нену́жный
3) в ряде гл. словосочет. соотв. частице небезгә моннан исән чыгу юк — не вы́йти нам отсю́да живы́ми
4) в ф. -асы/-әсе юк не́чего (и)анда барасым юк — не́чего мне туда́ е́хать
югалтасым юк — мне не́чего теря́ть
5) при усилит. повторе соотв. разд. союзу ни..ниисәп юк, уй юк — ни (тебе́) соображе́ния, ни мы́сли
көн юк, төн юк — ни (тебе́) дня, ни но́чи
2. сущ.тикшерү юк, сорау юк — ни вопро́са (тебе́), ни спро́са
1) то, чего́ нетюкны теләү — жела́ть того́, чего́ нет
2) пустяки́, чепуха́, ерунда́, соверше́нно незначи́тельная вещь (предмет, повод, причина и т. п.)юк белән булышу (маташу) — занима́ться пустяка́ми (чепухо́й, ерундо́й)
юк белән борчу — беспоко́ить из-за пустяко́в
3) в косв. п. отсу́тствие ( кого-чего)ул юкта (югында) — в его́ отсу́тствие (пока́ он отсу́тствует)
син югыннан эш тукталмас — из-за твоего́ отсу́тствия де́ло не остано́вится
эш юктан эш — де́ло из-за отсу́тствия (друго́го) де́ла
3. прил.вакыт юкка күрә — по причи́не отсу́тствия вре́мени
1) не существу́ющий; отсу́тствующийюк нәрсәдән курыкма — не бо́йся не существу́ющей ве́щи
2) пустяко́вый; малозначи́тельный; пусто́йюк кеше — ул пусто́й он челове́к
юк мәсьәлә — пустяко́вый вопро́с
3) сло́жныйюк сүзләр — ло́жные (пусты́е) слова́
4) безнадёжныйюк эш — безнадёжное де́ло
5) уст. бе́дный, неиму́щийбар белән дә баемассың, юк белән дә югалмассың — посл. с бога́тым не разбогате́ешь, с бе́дным не потеря́ешься
6) в ф. юкка за отсу́тствием, по причи́не отсу́тствия чегоэш юкка — за отсу́тствием рабо́ты
мал юкка кайгырмау — не горева́ть по причи́не бе́дности (отсу́тствия иму́щества)
7) в ф. юктан из-за отсу́тствия, при отсу́тствииэш юктан эш булсын — пусть при отсу́тствии де́ла бу́дет де́лом (заня́тием); займёмся хоть э́тим
•- юк булу- юк ителү
- юк итү
- юк дигәндә
- юк җирдән
- юк кына
- юк түгел
- юкка чыгару
- юкка чыгу••юк икән юк — нет так нет; на нет и суда́ нет
юк инде — нет уж (извини́те)
юк инде, рәхмәт — благодарю́ поко́рно
юк кынага — по́пусту; из-за чепухи́
юк эшне (йомышны, сәбәпне) бар итеп — почём зря; по наду́манному по́воду
юкка без дә тук — не́тушки и у нас полклету́шки (ответ на постоянное «нет» да «нет»); (букв. «не́том» мы и са́ми сы́ты)
юкка көл илә́ү — толо́чь во́ду в сту́пе; занима́ться несбы́точным де́лом
юкны (юктан, юк җирдән) бар итү — достава́ть/доста́ть из-под земли́
юкны бушка бушату — перелива́ть из пусто́го в поро́жнее
юкны сөйләү — говори́ть чушь (пусто́е, несусве́тное); нести́ (поро́ть) вздор (дичь, ахине́ю)
юкның башы авыртмый — отказа́л и де́лу коне́ц; на нет и суда́ нет
юктан юкамыш пешерү — завари́ть ка́шу из-за пустяко́в (зря шуметь, скандалить, вздорить)
- юк бәя- юк өчен
- юктан гына кодагый -
4 үзәкләштерү
перех.1) централизова́ть || централиза́циядәүләтне үзәкләштерү — централизова́ть госуда́рство
идарә итүне үзәкләштерү — централиза́ция управле́ния
2) тех. центри́ровать || центриро́вка•- үзәкләштерүне юкка чыгару -
5 үзәкләштерүне бетерү
= үзәкләштерүне юкка чыгару децентрализа́ция -
6 китү
I неперех.1)а) уходи́ть/уйти́, пойти́, уезжа́ть/уе́хать, пое́хать, отправля́ться/отпра́виться (куда-л.) || ухо́д, отправле́ниеартыннан китү — отпра́виться вслед за (кем, чем-л.); уезжа́ть надо́лго
балыкка китү — пойти́ на рыба́лку
укырга китү — пое́хать учи́ться
б) отходи́ть/отойти́, отъезжа́ть/отъе́хать, отправля́ться/отпра́виться (откуда-л.) || отхо́д, отъе́зд, отправле́ниевокзал яныннан китү — отойти́ от вокза́ла
сугышка китүче солдатлар — солда́ты, отправля́ющиеся на фронт
в) отправля́ться/отпра́виться, отходи́ть/отойти́ (о поезде, пароходе, самолёте и т. п.) || отправле́ние, отхо́д; отплыва́ть/отплыть || отплы́тие ( о пароходе); отлета́ть/отлете́ть, улета́ть/улете́ть (о птицах, самолёте) || отлёт, отлета́ниег) с сущ. в мест. п. или с предлогом белән: отправля́ться/отпра́виться (на чём-л. или как-л.) (на поезде, пароходе, самолёте или поездом, самолётом); отплыва́ть/отплы́ть (на пароходе, катере или пароходом, катером); лете́ть, полете́ть ( на самолёте или самолётом)д) отбыва́ть/отбы́ть, выбыва́ть/вы́быть || отбы́тие, выбы́тие (куда-л.)чит илгә китү — отбы́ть за грани́цу
ул шәһәрдән киткән — он вы́был из го́рода
2) начина́ться/нача́тьсяшәһәр читеннән чәчү кырлары китә — с окра́ины го́рода начина́ются посевны́е поля́
ике арада көрәш китте — ме́жду ни́ми начала́сь борьба́
3) продолжа́ться/продо́лжиться, дли́ться, продли́тьсяҗыелыш озакка китмәде — собра́ние дли́лось недо́лго
бәхәс озакка китә — спор продолжа́ется до́лго
4) пойти́ ( о времени)без күрешмәгәнгә өченче ел китте — пошёл тре́тий год, как мы не ви́делись
сәгать икенчегә китте — вре́мя (пошёл) второ́й час
5) идти́, пойти́, течь (кровь из носа, вода из крана)ярадан кан китә — из ра́ны идёт кровь
6) проса́чиваться/просочи́тьсятүшәмнән су китә — с потолка́ проса́чивается вода́
7) бле́кнуть, побле́кнуть, сходи́ть/сойти́, исчеза́ть/исче́знуть, отходи́ть/отойти́ (о цвете, красках, пятнах, грязи и т. п.)тәрәзә йөзлекләренең буяулары киткән — кра́ска на нали́чниках о́кон сошла́
кызның төсе киткән — лицо́ де́вочки побле́кло
8) изменя́ться/измени́ться, переменя́ться/перемени́тьсячырае китү — перемени́ться в лице́
9) уходи́ть/уйти́, идти́, расхо́доваться, израсхо́доватьсякая китә бу кадәр акча? — куда́ ухо́дит (расхо́дуется) сто́лько де́нег?
10) употребля́ться, испо́льзоваться, применя́ться, идти́ (на что-л., во что-л.)утынга китү — идти́ (испо́льзоваться) на дрова́
дөянең сөте һәм ите азыкка китә — молоко́ и мя́со верблю́да употребля́ется в пи́щу
11) в разн. знач. уходи́ть/уйти́ (с работы, в отпуск)директорлыктан китү — уйти́ с до́лжности дире́ктора
ялга китү — уйти́ на о́тдых
12)а) идти́, пойти́ (по чьим-л. стопам, следам)әтиләре эзеннән китү — пойти́ по стопа́м отца́ ( о детях)
б) идти́, пойти́ (на что-л., кому, чему-л., к чему-л.)файдага китү — идти́ на по́льзу
сәламәтлеге яхшыруга таба китте — здоро́вье (его́) пошло́ на улучше́ние
13) допуска́ть/допусти́ть (что-л.)кулъязманы җыйганда бик күп хаталар китә — при набо́ре ру́кописи допуска́ется о́чень мно́го оши́бок
белдерүдә төгәлсезлек киткән — в объявле́нии допу́щена нето́чность
14) быть при́нятым, войти́ в обы́чай (в мо́ду)яшьләрдә мыек йөртү китте — у молодёжи вошло́ в мо́ду носи́ть усы́
15) перен.; разг. доходи́ть/дойти́ (до чего-л.)эш судка киткән — де́ло дошло́ до суда́
16) перен. лиша́ться/лиши́ться (чего-л.)алдашсаң абруең китәр, тиргәшсәң кадерең китәр — (посл.) обма́нешь - лиши́шься че́сти (авторите́та), бу́дешь брани́ться - лиши́шься уваже́ния
17) перен. умира́ть/умере́ть; погиба́ть/поги́бнутьтифтан китү — умере́ть от ти́фа
18) перен. идти́, пойти́ ( о славе)Татарстан нефтьчеләре даны бөтен илгә китте — по всей стране́ пошла́ сла́ва о нефтя́никах Татарста́на
19) в повел. накл.; в знач. межд. кит, ки́тчеа) выраж. чувство сомнения, возмущения броськитү, юкка кайгырма — брось, не горю́й зря
китү, тузга язмаганны сөйләмә! — брось, не городи́ чушь!
б) выраж. чувство радости, удивления да неуже́ли?, и в са́мом де́ле?см. тж. китсәнәв) выраж. несогласие, недовольство нет, не ну́жнокитү, китү, риза була күрмә — нет, нет, не соглаша́йся
21) в знач. вспом. гл. с деепр. на -п выраж.:а) действие, совершающееся с удалением в каком-л. направленииочып китү — улете́ть, отлете́ть, полете́ть
йөгереп китү — убежа́ть, побежа́ть, отбежа́ть
алып китү — увести́, повести́
б) приобретение какого-л. качества, свойства (в большей степени)кызарып китү — покрасне́ть
матурланып китү — похороше́ть
дуслашып китү — подружи́ться
юмартланып китү — расще́дриться, станови́ться (бо́лее) ще́дрым
в) начало, завязку действияйөреп китү — нача́ть ходи́ть, пойти́
укып китү — нача́ть чита́ть, нача́ть чте́ние
г) внезапное, стремительное совершение действиязураеп китү — разраста́ться
д) попутное действие или действие, связанное с предыдущим действиемтаныштырып китү — ознако́мить
җавап биреп китү — отве́тить на вопро́сы
йомгак ясап китү — подыто́жить
е) внезапность появления какого-л. желаниякөләсе килеп китү — захоте́ть смея́ться
ашыйсы килеп китү — захоте́ть есть
җырлыйсы килеп китү — захоте́ть петь
ж) осуществлённость действия, указанного в основном гл.йоклап китү — засну́ть
арып китү — уста́ть
з) переход действия от начальной стадии к длительной, постояннойэшкә керешеп китү — приступи́ть к рабо́те, нача́ть рабо́ту
урып-җыю башланып китте — начала́сь убо́рка
и) с вспом. гл. булып - повторяемость, продолжительность действиятеатрга еш йөри торган булып китү — зачасти́ть в теа́тр; станови́ться завсегда́таем теа́тра
сөйләшергә яратучан булып китү — станови́ться разгово́рчивым
•- китеп йөрү
- китеп калу
- китеп тору••китә бир — валя́й! уходи́, пожа́луйста (т. е. никто тебя не держит)
киткән баш — прост. пропа́щий челове́к
- китү әле!киткән баш киткән — будь что бу́дет; была́ не была́; пан так пан, пропа́л так пропа́л
- китә йөр II перех.1) отка́лывать/отколо́ть, отла́мывать/отломи́ть (что-л.), отшиба́ть/отшиби́ть, отбива́ть/отби́ть (часть твёрдого предмета, чаще с краю) || отка́лывание, отла́мывание, отшиба́ние, отбива́ниекирпеч кырыйларын китү — отбива́ть края́ кирпича́
2) в знач. нареч. китеп ска́лыванием, ска́лами, отще́памикитеп-китеп эшкәртү — обраба́тывать ска́лыванием
•- китеп бетерү
- китеп төшерү
- китеп чыгару
См. также в других словарях:
юкка чыгу — (ЮККА ЧЫГАРУ) – 1) Бөтенләй һәм эзсез бетү 2) Кинәт китеп (качып) югалу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йоту — 1. Тел һәм йоткылык мускулларының хәрәкәте белән азык, эчемлек һ. б. үңәч аша үткәрү 2. Үзенә алу, сеңдерү. күч. Бик тырышып, мавыгып өйрәнү, үзләштерү тур. 3. Үз эченә суыру, батыру. күч. Нәр. б. эченә кереп юкка чыгу, икенче бер хәлгә килү тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яндыру — 1. Нәрсәгә дә булса ут алдыру, кабызу 2. Ут төртеп нәр. б. юкка чыгару, бетерү 3. Кыздыру, пешерү (кояш нурлары тур.) 4. Нәрсә дә булса әзерләнгәндә, нык булсын өчен, махсус рәвештә ут ярдәмендә эшкәртү кирпеч я. 5. күч. Бозу, ашатып, кистереп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җимерү — 1. Ватып, ишеп төшерү (йорт, каралты һ. б. ш. корылмаларны). Ватып, кырып, хәрабәләр хәленә китерү 2. Нәр. б. вату, бөтенлеген, төзеклеген бетерү ишекне җ. 3. күч. Җәмгыятьне, нин. б. оешма, идарә системасын һ. б. ш. нигездән юкка чыгару, башкача … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
югалту — I. 1. Милкендә яки карамагында булган нәрсәне онытып, төшереп калдыру яки урлату. Билгесез җирдә аерым, ялгыз хәлдә калдыру (җан ияләре тур.) бәрәнен югалткан сарык. Таба алмый тору халык арасында анасын югалткан 2. Билгеле бер эзлеклелектән,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йолку — 1. Тамырланып үсеп утырган берәр нәрсәне тартып чыгару яки тамыры белән өзеп алу. Урыныннан тартып, каерып чыгару, кубару 2. Кискен хәрәкәт белән тарту, тартып алу. Беркетелгән яки тегелгән нәрсәне тартып өзү, өзеп чыгару. күч. Коткару, йолу бу… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бозу — 1. Яраксыз итү, начарландыру. Вату, җимерү 2. Башкачарак итеп яңадан тегү, кору, ясау өчен сүтү, җимерү 3. Сызып ташлау, бетерү, юкка чыгару (язу сызу тур.) 4. Бөтен, башланмаган әйберне башлау, бүлгәләү каз б. 6. Ялгыш итеп үзгәртү көйне б. 7.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өзү — 1. Бауны, җепне һ. б. ш. нык тартып, сузып, бөтенлеген юкка чыгару, икегә аеру. Кисеп чыгарып икегә аеру 2. Үсеп утырган берәр нәрсәне тартып сабагыннан, ботагыннан, тамырыннан аеру, аерып алу 3. Беркетелгән нәрсәне каерып, тартып, йолкып алу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чистарту — 1. Нәр. б. тузаннан, пычрактан һ. б. ш. арындырып, чиста хәлгә китерү. Нәр. б. өслегеннән тузанын, пычрагын, тутыгын һ. б. ш. сөртеп алып, аны ялтыраган хәлгә китерү. Тузаннан, тутыктан һ. б. ш. арындыру 2. Берәр урыннан нин. б. комачаулаган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыргыту — 1. Кулдагы әйберне куәт белән очыру, ату, ташлау. Югарыдан түбәнгә ташлау. Түбәннән югарыга атып бәрү, чөю 2. Берәр нәрсәне кирәксез дип яки башка сәбәп максат белән кая да булса ташлау, атып бәрү. Тәртип белән урнаштырмау, куймау, ничек эләкте… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
элиминация — 1. Нәр. б. чыгарып ташлау, юкка чыгару 2. мат. Тигезләмә системасыннан билгесезне чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
